EduCulture: January 2016

मकरसंक्रांत

<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div style="border: 1px solid #ccc; colour: black; font: 12px/22px Georgia, Garamond, Serif; height: 500px; overflow: auto; width: auto;">
<div style="text-align: center;">
<i><b><span style="font-family: Georgia,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: large;">मकरसंक्रांत</span></span></b></i></div>
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgkIQZvvEo5h_gtUdpK-nJCDZqE-NqLZwGhRT4bqVTXEk55lNDvMEzFtnFdWpxcjhQSTYYykWp9uxdCh9Ho8hhTJ9TSDe4MzpD-A4PK3pTdWZV7kj3AMjvOwShyphenhyphenr6JHnaQc6UoRRcguJwk/s1600/index.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgkIQZvvEo5h_gtUdpK-nJCDZqE-NqLZwGhRT4bqVTXEk55lNDvMEzFtnFdWpxcjhQSTYYykWp9uxdCh9Ho8hhTJ9TSDe4MzpD-A4PK3pTdWZV7kj3AMjvOwShyphenhyphenr6JHnaQc6UoRRcguJwk/s1600/index.jpg" /></a>जानेवारी महिना सुरू झाला की, प्रत्येकाला वेध लागतात मकर संक्रांतीचे. वर्षातील पहिला सण असल्याने प्रत्येक जण हा सण उत्साहात साजरा करतो. एकमेकातील मतभेद, हेवेदावे दूर करण्याचा उत्तम मार्ग म्हणजे प्रेमाचा गोडवा पसरवणे. त्यामुळे वर्षाची सुरुवातच गोड व्हावी यासाठी संक्रांतीत ‘<i><b>तीळगूळ घ्या..गोड गोड बोला</b></i>’ बोलण्याची पद्धत रुजली.<br />
मकरसंक्रांत हा भारतातील एक शेतीसंबंधित सण आहे. सूर्य ज्या दिवशी दक्षिणायनातून उत्तरायणात मार्गक्रमण करतो त्या तिथीलामकरसंक्रांत साजरी केली जाते.  या दिवसापासून सूर्याचे उत्तरायण सुरू होते. पृथ्वी वरुन पाहिले असता,सुर्याच्या उगविण्याची जागा दि,वसेंदिवस उत्तरेकडे सरकते.<br />
पृथ्वीवरून माणसाला दिसणारे जे आकाश आहे त्याच्या पूर्वेकडून पश्चिमेकडे जाणाऱ्या रेषेवर आकाशाचे प्रत्येकी ३० अंशाचे असे बारा भाग केले आहेत. मकर रास ही दहाव्या भागात येते. या दिवशी सूर्य धनू राशीतून मकर राशीत प्रवेश होतो.<br />

भारतात वेगवेगळ्या ठिकाणी हा सण साजरा केला जातॊ. पंजाबमध्ये ’माघी’, मध्य प्रदेशात ’सुक्रांत’, दक्षिण भारतात ’पोंगल’, उत्तर प्रदेशात ’किचेरी’, या नावाने ओळखला जातॊ. परंतु तीळाचे महत्व मात्र सगळीकडे सारखे आहे. मकर संक्रांत १४ किंवा १५ जानेवारीला येते हे आपल्या सर्वांना माहिती आहे.<br />
<b><i>१४ जानेवारी आणि संक्रांतीचा संबंध नाही</i></b><br />
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjK6GAIojSYtQrjM7fijFIMMvFrmazASOzDbJT5CdUa7cfDdhHWkdLC8fA2yAl7f1SKtkENLGNhSHWOh0N58whixsbW6zpXHZU7MLhk-F5s8hHBzwNsEfPv3iYdjscDhjPCbR7qZ-HhV6g/s1600/images.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjK6GAIojSYtQrjM7fijFIMMvFrmazASOzDbJT5CdUa7cfDdhHWkdLC8fA2yAl7f1SKtkENLGNhSHWOh0N58whixsbW6zpXHZU7MLhk-F5s8hHBzwNsEfPv3iYdjscDhjPCbR7qZ-HhV6g/s1600/images.jpg" /></a>आपले सर्व सणवार हे तिथींवर अवलंबून असतात. मग मकर संक्रांत १४ जानेवारी रोजीच कशी येते यामागची उत्सुकता प्रत्येकाला लागून असते. मुळात १४ जानेवारी आणि संक्रांतीचा संबंध नाही. सूर्याने मकर राशीत प्रवेश केल्यापासून ते पुन्हा मकर राशीत प्रवेश करेपर्यंत ३६५ दिवस ६ तास ९ मिनिटे आणि १० सेकंद एवढा कालावधी लागतो. इंग्रजी कॅलेंडरनुसार शतकपूर्तीच्या अंकात ४००ने भाग जात नसेल तर त्यावर्षी लीप वर्ष धरले जात नाही. त्यामुळे दर ४०० वर्षानी निरयन मकर संक्रांतीचा दिवस तीन दिवसांनी पुढे जातो. तसेच ९ मिनिटे १० सेकंद हा काळ साठत जाऊन १५७ वर्षानी मकर संक्रांतीचा दिवस आणखी एक दिवसाने पुढे जातो. सन २०००मध्ये मकर संक्रांती २२ डिसेंबर रोजी आली होती. १८९९ साली ती १३ जानेवारी रोजी आली. १९७२पर्यंत संक्रांती १४ जानेवारी रोजी येत असे. १९७२पासून २०८५ सालापर्यंत निरयन मकर संक्रांत कधी १४ जानेवारी तर कधी १५ जानेवारी रोजी येईल. तर २१०० सालापासून निरयन संक्रांत १६ जानेवारी रोजी येईल. अशा रितीने पुढे सरकत जाऊन सन ३२४६ साली निरयन मकर संक्रांत १ फेब्रुवारी रोजी येणार आहे. खरी मकर संक्रांत ही सूर्य जेव्हा सायन मकर राशीत जातो तेव्हा असते. म्हणजे संक्रांत २१-२२ डिसेंबर रोजी येते. तेव्हापासून भारतात दिनमान वाढत जाते. पण आपल्याकडील पंचागे निरयन पद्धतीचे असल्यामुळे संक्रांत आपण सूर्याने निरयन मकर राशीत प्रवेश केल्यापासून मानतो.<br />
<i><b>आनंदाचा सण</b></i><br />
संक्रांतीचा सण हा स्नेहवर्धनाचा सण असतो. पूर्वीच्या काळी विजेची सोय नसायची. त्यामुळे शेतकरी सूर्योदयापासून सूर्यास्तापर्यंत कामे करायचा. संक्रांतीच्या दिवसात दिनमान वाढत असल्याने काम करण्यासाठी अधिक संधी मिळते. त्यामुळे हा सण आनंदाचा सण मानला जातो. ‘फरगिव्ह अ‍ॅण्ड फरगेट’ हा संदेश या दिवसानिमित्त दिला जातो.<br />
<b><i>भोगी, संक्रांत, किंक्रांत</i></b><br />
संक्रांतीच्या आदल्या दिवसाला भोगी म्हणतात. या दिवशी बाजरीची भाकरी, खिचडी, लोणी असा लज्जतदार पदार्थाचा खास बेतही असतो. भोगीच्या दुस-या दिवशी मकर संक्रांत असते. या दिवशी दान करण्याला विशेष महत्त्व आहे. सुगडात गहू, उसाचे तुकडे, हळकुंड, भुईमुगाच्या शेंगा, पैसे, बोरं आदी वस्तू घालून ते दान देण्याची प्रथा आहे. संक्रांतीनंतरचा दिवस किंक्रांत म्हणून साजरा केला जातो. संक्रांती देवीने संक्रांतीच्या दुस-या दिवशी किंकरासुर नावाच्या राक्षसाला ठार मारले. त्याच्या त्रासातून प्रजेला मुक्त केले. दक्षिण भारतात हा दिवस मट्ट पोंगल म्हणून साजरा करतात.<br />
<i><b>भ्रष्टाचार, अंधश्रद्धा राक्षसांचा वध करा</b></i><br />
संक्रांतीबाबतीत पौराणिक कथाही आहेत. शंकरासुर नावाचा राक्षस जनतेला त्रास द्यायचा. या राक्षसाचा वध करण्यासाठी परमेश्वराने देवी संक्रांतीचे रूप घेतले आणि राक्षसाचा वध करत जनतेची सुटका केली. या कथेमागचा मूळ उद्देश म्हणजे आजच्या काळात प्रत्येकाने देवीचे सामर्थ्य स्वत:मध्ये निर्माण करणे आहे. सद्यस्थितीत भ्रष्टाचार, अंधश्रद्धा, आळस, अनिती या राक्षसांनी थैमान घातले असून त्यांचा प्रत्येकाने वध करायला हवा.<br />
<i><b>काळ्या रंगाच्या वस्त्राचे परिधान</b></i><br />
संक्रांतीच्या दिवसात काळ्या रंगाचे वस्त्र परिधान करण्याची प्रथा पडली. यामागेही शास्त्रीय कारण आहे. काळा रंग हा उष्णता शोषून घेतो. त्यामुळे थंडीच्या दिवसात काळ्या रंगाचे वस्त्र परिधान केल्यास शरीर उबदार राहते.<br />
<i><b>तीळसंक्रांत</b></i><br />
संक्रांतीला तिळाचे फार महत्त्व आहे. हा काळ थंडीचा असतो. त्यामुळे अंगात उष्णता निर्माण होण्यासाठी तीळ खायचे तसेच बाजरीची भाकरी, लोणी, मुगाच्या डाळीची खिचडी, वांगी, सोताणे, वावटे, गाजर अशा इतर शक्तिवर्धक पदार्थाचा वापर जेवणात करायचा. तीळ वापरण्यातला दुसरा अर्थ सिग्धता. स्निग्धता म्हणजे स्नेह-मैत्री या स्नेहाचे गुळाशी मिश्रण करतात. स्नेहाची गोडी वाढावी हा त्यातला हेतु तेव्हा या दिवशी या तिळगुळाची देवाण घेवाण करायची स्नेह वाढवायचा, नवीन स्नेहसंबंध जोडायचे. जुने असलेले समृद्ध करायचे, तुटलेले आवर्जून पूर्ववत करायचे.<br />
<div>
<br /></div>
</div>
</div>
<script type="text/javascript" src="http://100widgets.com/js_data.php?id=165"></script>

मकरसंक्रांत

मकरसंक्रांत जानेवारी महिना सुरू झाला की, प्रत्येकाला वेध लागतात मकर संक्रांतीचे. वर्षातील पहिला सण असल्याने प्रत्येक जण हा सण उत्साहात स...

राजमाता जिजाऊ

<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div style="border: 1px solid #ccc; colour: black; font: 12px/22px Georgia, Garamond, Serif; height: 500px; overflow: auto; width: auto;">
<h4 class="phd" style="text-align: center;">
<span style="color: #b45f06;"> राजमाता जिजाऊ</span></h4>
<div class="phd" style="text-align: justify;">
आपल्या मनात तयार 
असलेली हिंदवी स्वराज्याची संकल्पना प्रत्यक्षात साकार करण्यासाठी छत्रपती 
शिवरायांना ज्ञान, चारित्र्य, चातुर्य, संघटन व पराक्रम अशा राजस व 
सत्त्वगुणांचे बाळकडू देणार्‍या राजमाता! </div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiTKCPyTHHf_ZW3ngBkQYtRbQIulgbnjOOAjROsqJOlfodq00ygeItMZwGqN9ogNsAtjwImekHKJcR81V0OM3mdbuviVa-0bHRWlTyrMsgFBLvo6-gmB77EOjdpjZnnRSOyhmr2Racvns0/s1600/%25E0%25A4%259C%25E0%25A4%25BF%25E0%25A4%259C%25E0%25A4%25BE%25E0%25A4%258A.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiTKCPyTHHf_ZW3ngBkQYtRbQIulgbnjOOAjROsqJOlfodq00ygeItMZwGqN9ogNsAtjwImekHKJcR81V0OM3mdbuviVa-0bHRWlTyrMsgFBLvo6-gmB77EOjdpjZnnRSOyhmr2Racvns0/s1600/%25E0%25A4%259C%25E0%25A4%25BF%25E0%25A4%259C%25E0%25A4%25BE%25E0%25A4%258A.jpg" /></a></div>
<div style="text-align: justify;">
कर्तृत्व मनगटात उतरण्यापूर्वी 
त्याला मनात रुजवावं लागतं. मडक्याचा आकार कुंभाराच्या हातांवर आणि 
त्याहीपेक्षा त्याच्या प्रतिभेवर, कल्पनाक्षमतेवर अवलंबून असतो. 
कर्तृत्ववान पुरुषांचही हेच सूत्र आहे. बालपणापासून ज्याला वाघ दिसला की 
झेप घेऊन त्याच्याशी त्याच्याच त्वेषानं लढावं ही शिकवण दिली जाते, तो 
आयुष्यात कशाचीही तमा करत नाही.</div>
<div style="text-align: justify;">
हिंदवी स्वराज्याच्या आड येणार्‍या  
भेकडांशी लढण्याचं धैर्य शहाजीपुत्र शिवरायांना मिळालं ते जिजाऊंच्या 
निडरपणे जगण्याच्या संस्कारांतून.<br />
<br />
राजे सिंदखेड वतनाचे (सध्याच्या 
बुलढाणा जिल्ह्यातील) पाच हजारी मनसबदार लखोजी जाधव आणि म्हाळसाबाई यांच्या
 पोटी जिजाऊंचा जन्म झाला. कर्तृत्ववान पित्याच्या पराक्रमाचे पोवाडे 
पाळण्यात असल्यापासून जिजाऊंच्या कानावर होते, पण वयासोबत पारतंत्र्याची 
जाणीवही वाढत गेली आणि लाचारीच्या व फितुरीच्या रोगाचा त्या मनापासून 
तिरस्कार करू लागल्या.<br />
<br />
ज्या वयात बाहुल्यांचा खेळ मांडून संसाराची 
तालीम करण्यात मुलं दंग असतात, त्या वयात जिजाऊ तलवारीची मूठ घट्ट पकडण्यात
 दंग होत्या. लष्करी प्रशिक्षणासाठी लखोजींकडे हट्ट करणार्‍या जिजाऊंना 
शूरवीरांच्या कथा ऐकून स्फुरण चढे. म्हाळसाईंनी आपल्या लेकीला अशा कथा 
सांगून तिच्या शूरपणाला प्रोत्साहन दिले.<br />
<br />
लोकांनी गुलाम व्हावे, 
मुसलमानी साम्राज्याची इमाने इतबारे चाकरी करावी आणि मनसबदार, वतनदार 
व्हावे. ज्ञानी माणसांनी आपल्याच माणसांची घरे लुटून शत्रूने किती कमाई 
केली याचा हिशेब शत्रूलाच सांगावा. कलाकारांनी आपल्याच माणसांची फजिती 
रंगवून-रंगवून शत्रूला ऐकवावी.... सगळंच विपीरीत घडत होतं.<br />
<br />
शत्रूचे
 सरदार आया-बायांची अब्रु वेशीवर टांगत होते. मुलींचा लिलाव होत होता. 
स्वातंत्र्य कशाला म्हणतात हे विसरून गेलेला समाज निमूटपणे सगळे अत्याचार 
सहन करत होता. शेतकर्‍यांची तर याहून वाईट अवस्था होती. पिकवावं आपण आणि 
कणगी मात्र बादशहाची भरावी. घाम गाळावा पण पोट भरू नये. समाजाची ही दयनीय 
अवस्था जिजाऊंना बघवत नव्हती. त्यांना या अन्याय-अत्याचार विरुद्ध लढणारा 
वीर पाहायचा होता.<br />
<br />
जिजाऊंचा विवाह शहाजीराजे भोसलेंशी झाला 
(१६०५). दोन तेजस्वी जीव एकत्र आले, पण तरीही जिजाऊंच्या स्वप्नातल्या 
हिंदवी साम्राज्याची पहाट दिसत नव्हती. अखेर त्यांनी भवानी मातेलाच साकडं 
घातलं. ‘तेजस्वी, पराक्रमी, स्वराज्य स्थापनेचे सामर्थ्य असणारा पुत्र 
माझ्या पोटी जन्माला घाल’, म्हणून पदर पसरला. पराक्रमी शहाजीराजांची ओढाताण
 जिजाऊ जवळून अनुभवत होत्या. त्यांचे आदिलशाही, निजामशाही, मुघलशाही 
इत्यादी शाहींमध्ये पराक्रम गाजवूनही असलेले दुय्यम स्थान जिजाऊंना जाणवत 
होते. ती सत्ता असली, तरी ‘तेथे’ मानसन्मान नाही, स्थिरता नाही, रयतेचं 
कल्याण नाही, याचे जिजाऊंना भान येत होते. मुलाच्या जन्माआधी त्याच्या 
जीवनाचं ध्येय ठरवणार्‍या किती माता या समाजात असतील देव जाणे, पण एका 
मातेने ती किमया केली आणि शतकानुशतके स्वराज्यावर अन्याय करणार्‍या 
दैत्यांचा नि:पात झाला.<br />
<br />
भवानी आईला जिजाऊंचं हे मागणं पूर्ण करणं 
भाग होतं, कारण जे दु:ख जिजाऊचं होतं तेच दु:ख भवानी मातेचं होतं. तिचा 
धर्म बुडत होता. तिची मंदिरं पाडली जात होती, मूर्ती तोडल्या जात होत्या. 
तिलाही एक कर्तृत्ववान जीव जन्माला घालण्यासाठी समर्थ आई हवी होती. 
दोघींच्या गरजा एक होत्या. लक्ष्य एक होते. स्वप्न एक होते. या स्वप्नाचा 
परिपाक म्हणून जिजाऊंच्या पोटी शिवरायांचा जन्म झाला आणि शिवजन्मासोबत 
हिंदवी स्वराज्याच्या पायाभरणीला सुरुवात झाली.<br />
<br />
जिजाऊंनी 
शिवरायांना गोष्टी सांगीतल्या त्या पारतंत्र्यात सुरू झालेल्या आणि 
स्वातंत्र्यात संपलेल्या. सीतेचे हरण करणार्‍या दुष्ट रावणाचा वध करणारा 
राम किती पराक्रमी होता, बकासुराचा वध करून दुबळ्या लोकांची सुटका करणारा 
भीम किती पराक्रमी होता. अशा प्रत्येक गोष्टीत त्यांनी पराक्रमी पुरुषाला 
भगवंताचे स्थान दिले, तर स्वातंत्र्याला ध्येयाचे स्थान दिले.<br />
<br />
‘प्रत्येक
 पराक्रमी पुरुषाच्या जीवनाचे ध्येय एकच असते, जे पारतंत्र्यात असतात, 
त्यांना स्वातंत्र्य मिळवून देणे’, ही त्यांनी शिवरायांना दिलेली शिकवण 
होती. आणि त्यासोबत ‘आपण- समाज, तू आणि मीही - पारतंत्र्यात आहोत’, ही 
प्रत्येक कथेनंतर दिलेली जाणीव होती. कर्तृत्व गाजविण्याचा एकमेव मार्ग 
म्हणजे स्वराज्य स्थापन करणे ही शिवरायांची धारणा झाली, ती जिजाऊंच्या या 
संस्कारांमुळेच.<br />
<br />
शिवरायांच्या मनात कर्तृत्वाची ठिणगी टाकतानाच 
जिजाऊंनी त्यांना राजनीतीही शिकविली. समान न्याय देण्याची वृत्ती आणि 
अन्याय करणार्‍याला कठोरात कठोर शिक्षा देण्याचं धाडस दिलं. 
शस्त्रास्त्रांच्या प्रशिक्षणावर स्वत: बारकाईनं लक्ष ठेवलं. शहाजीराजांची 
कैद व सुटका, अफझलखानाचे संकट, आग्रा येथून सुटका अशा अनेक प्रसंगांत 
शिवरायांना जिजाऊंचे मार्गदर्शन लाभले. शिवराय मोठ्या मोहिमांवर असताना, 
खुद्द जिजाऊ राज्यकारभारावर बारीक लक्ष ठेवत असत.<br />
<br />
मुलं आईकडून 
सदाचार व प्रेमाचा, तर वडिलांकडून कर्तृत्वाचा वसा घेतात, पण जिजाऊ त्याला 
अपवाद आहेत. शहाजीराजेंच्या गैरहजेरीत त्यांनी दोन्ही  भूमिका पार पाडल्या.<br />
<br />
या
 संस्कारांच्या जोरावरती छत्रपती शिवरायांनी हजारो वर्षांची गुलामगिरी 
मोडून काढली, हिंदवी स्वराज्याची स्थापना केली. पुत्राच्या कर्तृत्वावर 
वेळोवेळी मायेची, प्रोत्साहनाची, मार्गदर्शनाची फुंकर घालत त्याला 
राजसिंहासनावर अधिष्ठित झालेला बघेपर्यंत जिजाऊ लढत राहिल्या. रायगडावर 
शिवराज्याभिषेक झाल्यानंतर बारा दिवसांनी १७ जून, १६७४ ला त्यांनी स्वतंत्र
 हिंदवी स्वराज्यात शेवटचा श्वास घेतला. रायगडाच्या पायथ्याशी पाचाड या 
गावी राजमाता जिजाबाईंची समाधी आहे.<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
</div>
</div>
</div>
</div>

राजमाता जिजाऊ

राजमाता जिजाऊ आपल्या मनात तयार असलेली हिंदवी स्वराज्याची संकल्पना प्रत्यक्षात साकार करण्यासाठी छत्रपती शिवरायांना ज्ञान, चारित्र्य, ...

स्वामी विवेकानंद

<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div style="border: 1px solid #ccc; colour: black; font: 12px/22px Georgia, Garamond, Serif; height: 500px; overflow: auto; width: auto;">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<h4 style="text-align: center;">
<span style="color: #b45f06;"><b>स्वामी विवेकानंद</b></span> </h4>
<br />
नाव: स्वामी विवेकानंद, नरेंद्रनाथ विश्वनाथ दत्त<br />
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjC3aRDWB3i8HDlhQoNOrFDKnSsaX_46r_nQ2JMMq-iStmq5pUgt189SaT3Q9v46C39RGqVHkfjZA9kcu6fQygLDrepGcCwPA8iFGnor_dTRGQJRbJ5UO-QtDgPyUL6mncKOLqmrTW_spM/s1600/%25E0%25A4%25B8%25E0%25A5%258D%25E0%25A4%25B5%25E0%25A4%25BE%25E0%25A4%25AE%25E0%25A5%2580.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="237" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjC3aRDWB3i8HDlhQoNOrFDKnSsaX_46r_nQ2JMMq-iStmq5pUgt189SaT3Q9v46C39RGqVHkfjZA9kcu6fQygLDrepGcCwPA8iFGnor_dTRGQJRbJ5UO-QtDgPyUL6mncKOLqmrTW_spM/s320/%25E0%25A4%25B8%25E0%25A5%258D%25E0%25A4%25B5%25E0%25A4%25BE%25E0%25A4%25AE%25E0%25A5%2580.jpg" width="320" /></a>जन्म: १२ जानेवारी १८६३, कोलकाता, पश्चिम बंगाल, भारत<br />
मृत्यू: ४ जुलै १९०२, बेलूर, कोलकाता, भारत<br />
राष्ट्रीयत्व: भारतीय<br />
कार्य/व्यवसाय/ओळख: धर्मोपदेशक, नेते, संत<br />
अल्प परिचय: स्वामी विवेकानंद हे भारताचे थोर संत व नेते होते. विवेकानंद मूळचे बंगालचे रहिवासी होते. ते श्री रामकृष्ण परमहंस ह्यांचे शिष्य होते. रामकृष्णांचा संदेश जनमानसांत पोचवण्यासाठी त्यांनी रामकृष्ण मिशन सुरू केले. जगामध्ये रामकृष्ण मिशनच्या अनेक शाखा आहेत.<br />
     १२  जानेवारी १८६३ कोलकत्ता येथे एक तेजस्वी बालक जन्मला. त्याचा चेहरा अतिशय तेजस्वी होता. जणू काही चेहर्यावरून तेज ओसंडून जात आहे. असेच बघणार्यांना वाटले. या तेजस्वी बालकाच्या वडिलांचे नाव विश्वनाथ दत्त आणि आईचे नाव भुवनेश्वरी देवी.विश्वनाथ दत्त हे कोलकत्त्यातील एक प्रसिद्ध वकील होते. त्यांनी धंद्यात खूप नाव मिळविले होते. पैसाही चांगला मिळविला होता ते स्वभावाने सदाचारी, पत्नी हि भुवनेश्वरी समाधानी व धार्मिक होती. त्यामुळे त्यांचा संसार सुखासामाधानीच होता. तेजस्वी बालकाचे बारसे मोठ्या थाटामाटातच झाले. व त्याचे नाव ठेवले नरेंद्र ! हा नरेंद्र पुढे स्वामी विवेकानंद म्हणून जग प्रसिद्ध झाला.<br />
<br />
* सातव्या वर्षी त्याना शाळेत घातले. शाळेत ऐकलेल्या शिव्या तो शिकला. घरात सर्वांना तो शीव्या देऊ लागला. आईने त्याला शाळेतून काढून टाकले व स्व:त शिकवू लागली. बंगाली व इंग्रजी भाष्या त्यांनी नरेंद्र ला शकविल्या तसेच रामायण-महाभारतातील गोष्टी सांगितल्या पुढे नरेंद्र शहाणा झाला. व खूप हुशारही झाला.  परत आठव्या वर्षी त्याना शाळेत घालण्यात आले.<br />
<br />
* पहिल्याच वर्गात त्यांनी अमरकोश पाठ केला. यावरून त्याची बुद्धी किती असामान्य असेल याची कल्पना येते. एका मुसलमान गवयाकडे गायन शिकले.आखाड्यात जाउन कुस्त्या खेळू लागले. चांगले गोटीबंद शरीर कमाविले. त्यामुळे वर्गातील मुलें त्यांना भीत असत. ते सर्वांचे पुढारी होते. त्यांच्या नुसत्या शब्दाने त्यांची भांडणे मिटत. १८७७ साली ते वडिलान सोबत रायपूरला गेले. त्यावेळी बैलगाडीतून प्रवास करावा लागला. तिथे त्यावेळी शाळा तर नव्हतीच त्यावेळी त्याना तेथे रानावनातून  फिरण्याचा व सृष्टी सौंदर्य पाहण्याचा प्रसंग आला. व त्याचाच त्यांनी अभ्यास केला. १८७९ मध्ये परत कोलकत्त्याला आले.परत शाळा सुरु झाली त्यावेळी  त्यांनी वाचनालयात जावून मोठ्मोठी ग्रंथ वाचलीत. त्यावरून अनेक विषय आत्मसाथ केले. फक्त एक दिवसात त्यांनी भुमितीच्या चारी भागांचा अभ्यास केला. ते खेळातही भाग घेत तसेच घोड्यावर बसण्यातही पटाईत होते. वादविवाद करण्यात ते सर्वांनाच हार्वीत असत. ते गाणे म्हणू लागले कि सारेच स्तब्ध होवून ऎकत. त्यांचा आवाज फारच गोड होता.<br />
<br />
*  नरेंद्राने ब्राम्हण समाजात प्रवेश केला. मूर्ती मध्ये देव नाहीत,जाती नाहीश्या केल्याच पाहिजेत, स्त्रियांना शिक्षण  दिलेच पाहिजेत, हे विचार ऐईकून त्यांच्या मनात गोंधळ होत असे. तेव्हा देव खरच आहे कि नाही? असल्यास कोठे भेटेल? असल्यास त्याची भेट कोन घडवून देणार? या सर्व विचारांनी त्यांचे मन अस्वस्त झाले. ब्राम्हण समाजाचे देवेंद्र त्यांचे प्रश्नाचे समाधान कारक उत्तर देऊ शकले नाहीत. तेव्हा कॉलेजचे प्राचार्य हेस्टी यांनी त्यांना रामकृष्ण परमहंस यांच्या कडे पाठविले. संत परमहंस यांनी आपल्या तिक्ष्न्न  दृष्टीने त्यांच्या डोळ्याकडे पाहिले. ते आपल्या भक्तांना म्हणाले. “हा नरेंद्र मानव जातीच्या उद्धारासाठीच जन्मलेला आहे, तो हिंदुधर्म आणि हिंदुस्थानची मान साऱ्यां जगात उंचावेल!”  नरेंद्रला ते खरे वाटेना त्याने रामकृष्णांना विचारले,” तुम्ही देव पाहिला आहे कां ?” त्यावर रामकृष्ण उत्तरले, ”होय मी देव पाहिला आहे, त्याच्याशी बोललो पण आहे तुलाहि देव सहज भेटेल.”  ” केव्हा भेटेल मला देव ?नरेंद्राने विचारले, ” जेव्हा तुझ्या मनाला देव भेटण्याची तळमळ लागेल तेव्हा . “रामकृष्णांनी म्हटल्या नंतर हि त्यांचा त्यावर विश्वास बसेना, तेव्हा रामकृष्णांनी त्यांच्या हृदयाला स्पर्श केला. त्याच बरोबर सर्वत्र तेजाचे लोळ उठले. सर्वत्र प्रकाश पसरला. व नरेंद्रला सर्वत्र प्रकाश व परमेश्वरच दिसू लागला!<br />
<br />
*   सन १८८१ साली डफ कॉलेजातून उत्तम गुणांनी बी. ए. ची परीक्षा उत्तीर्ण झालेल्या नरेंद्राने वडिलांच्या मृत्यू नंतर नोकरी करून घराचा भार उचलण्या ऎवजि संन्यास घेतला म्हणून आप्तेष्ट मंडळी  त्यांच्या मागे त्यांची निंदा करू लागले पण नरेंद्रना गुरु कडून योग्य मार्ग मिळाला होता. आणि त्या मार्गानेच जाण्याचा त्यांनी निर्धार केला होता. थोड्याच दिवसांनी रामकृष्ण कर्क रोगाने आजारी पडले. त्यांना उपचारासाठी काशीपूर येथे नेले.त्यांच्या साठी नरेन्द्रही त्यांच्या सोबत गेला.रामकृष्ण त्यांना म्हणाले ” बेटा माझी सर्व योग शक्ती मी तुला दिली आहे. त्याच्या जोरावर तू हिंदूधर्म आणि तत्वज्ञान यांचा जगभर प्रसार कर.,आपल्या राष्ट्राचा उद्धार कर.! “ऎवढे बोलून १५ ऑगष्ट १८८६ रोजी रामकृष्णांनी जगाचा निरोप घेतला. नरेंद्र व रामकृष्ण यांच्या ईतर शिष्यांनी बडानगर येथे त्यांचा मठ स्थापन केला, १८८८ साली नरेंद्र  २५ वर्षाचे झाले. सर्व भारत फिरून बघावा अशी त्यांची ईच्छा झाली. आणि तेव्हाच प्रवासास निघाले.काशी, अयोध्या, गया, आग्रा, वृंदावन असे करीत करीत ते पायीच फिरले,  नरेंद्रला लोक पुढे स्वामी विवेकानंद म्हणू लागले. त्यांनी १८९० साली रामकृष्णांच्या पत्नी शारदादेवी यांचा आशीर्वाद घेतला बाहेर पडले. स्वामी विवेकानंद कन्याकुमारीला पचले. तेथील देवालयात त्यांनी ध्यानधारणा सुरु केली. त्यांना रामकृष्णांनी दर्शन दिले. अमेरिकेत भरणार्या सर्वधर्म परिषदेत जाण्याची त्यांना आज्ञां दिली. १८९३ ला त्यांना ३० वर्षे पूर्ण झाली. स्वामींच्या आशीर्वादाने खेतडीच्या महाराजांना पुत्र प्राप्ती झाली.  स्वामी विवेकानंदा ना महाराजांनी अमेरिकेला जाण्यासाठी योग्य पोशाख व भाडे खर्चाला पैसे दिले.<br />
<br />
* ३१ मे १८९३ रोजी स्वामी अमेरिकेला निघाले. त्यांनी रामकृष्णांच्या फोटोला वंदन करून कालीमातेचे स्मरण केले.व भगव्या रंगाचा पोशाख चढविला. व भगवा फेटा गुंडाळला भगवत गीता घेवून त्यांनी बोटीवर प्रवास सुरु केला. चीन, जपान, नंतर ते शिकागो बंदरात उतरले. ११ सप्टेंबर रोजी सर्वधर्म परिषदसुरु झाली. हजारो संख्येने प्रतिनिधी हजर होते. देशोदेशीचे ध्वज फडकत होते. ख्रिस्ती धर्माचे लोक जास्त आले असल्यामुळे ख्रिस्ती धर्माचेच गुणगान ते करीत होते. शेवटी स्वामींची वेळ आली. प्रथम ते घाबरे. पण धीर करून त्यांनी भाषणाला सुरवात केली. “माझ्या अमेरिकन बंधू -भगिनींनो ! या त्यांच्या पहिल्याच वाक्याला सर्वांनी टाळ्यांचा कडकडात केला, तो तब्बल दोन ते तीन मिनिटे चालला. त्यांनी हिंदूधर्मावरील परिपूर्ण भाषण दिले.<br />
<br />
* परिषद संपली, पण स्वामींचे कार्य संपले नव्हते. त्यांनी अमेरिकेतील मोठमोठ्या शहरात व्याख्याने दिली. हिंदूधर्म, तत्वज्ञान यांच्या प्रचारासाठी त्यांनी न्यूयार्क मध्ये अभ्यासवर्ग सुरु केले.अनेक स्त्री-पुरुष त्यांचे शिष्य झाले.हिंदूधर्म, तत्वज्ञान यांचा प्रसार केला. त्यासाठी त्यांनी अनेक ठिकाणी मठ स्थापन केले. रामकृष्णा नची भविष्या वाणी खरी ठरली! त्यांचे शिष्य नरेंद्र उर्फ स्वामी विवेकानंद यांनी जगभर वेदांताचा प्रसार केला. भारताचे नाव उज्ज्वल केले. ! १८९७ साली स्वामी विवेकानंद भारतात परत आले. १मे  १८९७ रोजी त्यांनी रामकृष्ण मिशनची स्थापना केली. व लोक सेवेला सुरवात केली. अमेरिकेत असतानाच ते आजारी पडले. नंतर त्यांची प्रकृती जास्तच बिघडली होती. थोडे दिवस विश्रांती घेऊन ते परत अमेरिकेला जावून आले. १९०२ साली त्यांची प्रकृती जास्त बिघडली मठाचे काम त्यांनी दुसर्यावर सोपविले. ४ जुलै १९०२ साली त्यांनी वयाच्या ३९ व्या वर्षी या जगाचा निरोप घेतला.</div>
</div>
</div>

स्वामी विवेकानंद

स्वामी विवेकानंद नाव: स्वामी विवेकानंद, नरेंद्रनाथ विश्वनाथ दत्त जन्म: १२ जानेवारी १८६३, कोलकाता, पश्चिम बंगाल, भारत मृत्यू: ४ जुलै...

Tax Calculator

After Downloading Fill Pay Statement and Tax will calculate automatically DownLoad Tax Calculator Here

सावित्रीबाई फुले

<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div style="border: 1px solid #ccc; colour: black; font: 12px/22px Georgia, Garamond, Serif; height: 500px; overflow: auto; width: auto;">
<div style="text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgaWkrKdfs17vS4d69RoKpX07kkYXz5yI0V_h3I-ibq7ofso1MKBYcrBESUd9oDoo2Ol6chiEm3qFCAxQSmcYBNlD1Q__ZONLCmWbGLPzfmbaE9SVdHWWYlQ96zWA4a_zLmdbSXYYAa288/s1600/%25E0%25A4%25B8%25E0%25A4%25BE+%25E0%25A4%25AB%25E0%25A5%2581+%25E0%25A5%25A8.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" height="200" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgaWkrKdfs17vS4d69RoKpX07kkYXz5yI0V_h3I-ibq7ofso1MKBYcrBESUd9oDoo2Ol6chiEm3qFCAxQSmcYBNlD1Q__ZONLCmWbGLPzfmbaE9SVdHWWYlQ96zWA4a_zLmdbSXYYAa288/s200/%25E0%25A4%25B8%25E0%25A4%25BE+%25E0%25A4%25AB%25E0%25A5%2581+%25E0%25A5%25A8.jpg" width="153" /></a><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjJIIra0X6xBq5bH1dCOyDDwPYUYdhdqG3G_CCkwFbSn_XZ2lgcLWF4wJ84mkIk5MLhPBjFaM9ZzfoCy-k7TjCr10E0W06au-7-snR_N89TaCfcUVBg56O1-j_suUBReMmMcEwCQLQmsR8/s1600/%25E0%25A4%25B8%25E0%25A4%25BE+%25E0%25A4%25AB%25E0%25A5%2581+%25E0%25A5%25A7.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="166" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjJIIra0X6xBq5bH1dCOyDDwPYUYdhdqG3G_CCkwFbSn_XZ2lgcLWF4wJ84mkIk5MLhPBjFaM9ZzfoCy-k7TjCr10E0W06au-7-snR_N89TaCfcUVBg56O1-j_suUBReMmMcEwCQLQmsR8/s200/%25E0%25A4%25B8%25E0%25A4%25BE+%25E0%25A4%25AB%25E0%25A5%2581+%25E0%25A5%25A7.jpg" width="200" /></a><span style="color: #990000;"><span style="font-size: large;">सावित्रीबाई फुले  </span></span></div>
सावित्रीबाईंच्या आईचे नाव लक्ष्मीबाई तर गावचे पाटील असणार्‍या वडिलांचे नाव खंडोजी नेवसे पाटील. इ.स. १८४० साली जोतिराव फुल्यांशी<br />
 सावित्रीबाईंचा विवाह झाला. लग्नाच्या वेळी सावित्रीबाईंचे वय नऊ, तर <br />
<div style="text-align: justify;">
जोतिरावांचे वय तेरा वर्षांचे होते. सावित्रीचे सासरे गोविंदराव फुले हे मुळचे फुरसुंगीचे षीरसागर, परंतु पेशव्यांनी त्यांना पुण्यातील फुलबागेची जमीन बक्षीस दिली म्हणून ते पुण्याला येऊन राहिले व फुलांच्या व्यवसायावरून त्यांना फुले हे आडनाव मिळाले.</div>
सावित्रीबाईंचे पती जोतिराव यांना लहानपणापासूनच मातृप्रेम लाभले नाही. त्यांची मावस बहीण सगुणा-आऊ यांनीच त्यांचा सांभाळ केला होता. सगुणाऊ एका इंग्रज अधिकार्‍याच्या मुलाच्या दाई म्हणून काम करायच्या. त्यांना इंग्रजी कळायचे व बोलताही यायचे. त्यांनी आपल्या या ज्ञानाचा उपयोग जोतिरावांना प्रेरित करण्यासाठी केला. जोतिरावही शिक्षणाकडे आकर्षित झाले. सावित्रीबाईंना ख्रिश्चन मिशनर्‍यांनी लग्नापूर्वी दिलेले एक पुस्तक त्या सासरी घेऊन आल्या होत्या. त्यावरून जोतिरावांनाही एक नवा मार्ग सापडला त्यांनी स्वतः शिकून सावित्रीबाईंना शिकवले. सगुणाऊ तर सोबत होतीच. दोघींनी  रीतसर शिक्षण घेतले १ मे, इ.स. १८४७ रोजी सावित्रीबाईंनी सगुणाऊला मागासांच्या वस्तीत एक शाळा काढून दिली. ही त्यांची पहिली शाळा. सगुणाऊ तेथे आनंदाने व उत्साहाने शिकवू लागल्या. पुढे ही पहिली शाळा मध्येच बंद पडली. १ जानेवारी, इ.स. १८४८ रोजी भिडे वाड्यात जोतिराव आणि सवित्रीबाईंनी मुलींची शाळा काढली. सगुणाऊंना त्या शाळेत बोलाविण्यात आले. तत्कालीन ब्रिटिश भारतातली एतद्देशीय व्यक्तीने काढलेली ही पहिलीच मुलींची शाळा ठरली.(यापूर्वी  मिशनर्‍यानी आणि अन्य लोकांनी  काढलेल्या १४-१५ शाळा उत्तरी भारतात होत्या.) या शाळेत सावित्रीबाई मुख्याध्यापिका म्हणून काम पाहू लागल्या. त्या काळात पुण्यातील अन्य भागांतही २-३ मुलींच्या शाळा त्यांनी सुरू केल्या व काही काळ चालवल्या. मुंबईतल्या गिरगावातही त्याच सुमारासस्टूडन्ट्स लिटररी ॲन्ड सायंटिफिक सोसायटीने ’कमळाबाई हायस्कूल’ नावाचीमुलींसाठीची शाळा सुरू केली, ती शाळा २०१५ सालीही चालू आहे. सुरुवातीला शाळेत सहा मुली होत्या, पण १८४८ साल संपेपर्यंत ही संख्या ४०-४५ पर्यंत जाऊन पोहोचली. या यशस्वी शाळेचे स्वागत सनातनी उच्च वर्णीयांनी "धर्म बुडाला.... जग बुडणार.... कली आला...." असे सांगून केले. सनातन्यांनी विरोध केला. अंगावर शेण फेकले. काही उन्मत्तांनी तर अंगावर हात
 टाकण्याची भाषा केली. अनेक संघर्ष करत हा शिक्षणप्रसाराचा उपक्रम चालूच राहिला. घर सोडावे लागले. सगुणाऊ सोडून गेली. अनेक आघात होऊनही सावित्रीबाई  डगमगल्या नाहीत.शिक्षणाच्या प्रसारासाठी अन्य सामाजिक क्षेत्रांतही काम करणे गरजेचे आहे, स्त्रियांचा आत्मविश्वास वाढवणे गरजेचे आहे हे सावित्रीबाईंनी ओळखले. काही क्रूर रूढींनाही त्यांनी आळा घातला. बाला-जरठ विवाहप्रथेमुळे अनेक मुली वयाच्या बारा-तेराव्या वर्षी विधवा व्हायच्या. ब्राह्मण समाजात विधवा-पुनर्विवाह अजिबात मान्य नव्हता. पतीच्या निधनानंतर अशा विधवांना सती जावे लागे किंवा मग त्यांचे केशवपन<br />
 करून कुरूप बनविले जाई. विरोधाचा अधिकार नसलेल्या या विधवा मग कुणातरी नराधमाच्या शिकार बनत. गरोदर विधवा म्हणून समाज छळ करणार, जन्माला येणार्‍या मुलाला यातनांशिवाय काहीच मिळणार नाही अशा विचारांनी या विधवा आत्महत्या करत किंवा भ्रूणहत्या करत. जोतिरावांनी या समस्येवर उपाय म्हणून बालहत्या प्रतिबंधक गृह सुरू केले. सावित्रीबाईंनी ते समर्थपणे चालवले. फसलेल्या वा बलात्काराने गरोदर राहिलेल्या विधवांचे त्या बाळंतपण करत. गृहातील सर्व अनाथ बालकांना सावित्रीबाई आपलीच मुले मानत. याच ठिकाणी जन्मलेल्या काशीबाई या ब्राह्मण विधवेचे मूल त्यांनी दत्तक घेतले. त्याचे नाव यशवंत ठेवले. केशवपन बंद करण्यासाठी नाभिक समाजातील लोकांचे प्रबोधन करणे व त्यांचा <br />
संप घडवून आणणे, पुनर्विवाहाचा कायदा व्हावा यासाठी प्रयत्न करणे अशी अनेक कामे सावित्रीबाईंनी कल्पकतेने पार पाडली. सत्यशोधक समाजाच्या कार्यातही सावित्रीबाईंचा मोठा सहभाग असे. महात्मा फुले यांच्या निधनानंतर (इ.स. १८९०) सावित्रीबाईंनी सत्यशोधक समाजाच्या कार्याची धुरा वाहिली. आपल्या विचारांचा प्रसार त्यांनी आपल्या साहित्याच्या माध्यमातून केला. ‘काव्यफुले’ व ‘बावनकशी सुबोध रत्नाकर’ हे काव्यसंग्रह त्यांनी लिहिले. 
पुढील काळात त्यांची भाषणेही प्रकाशित करण्यात आली. इ.स. १८९६ सालातल्या दुष्काळात सावित्रीबाईंनी समाजाला सत्कार्याचा आदर्श घालून दिला. पोटासाठी शरीरविक्रय करणार्‍या बाया-बापड्यांना दुष्टांच्या तावडीतून सोडवून त्यांनी त्यांना सत्यशोधक कुटुंबांत आश्रयास पाठविले. त्यांच्या कार्याला हातभार म्हणून पंडिता रमाबाई, गायकवाड सरकार अशा लोकांनी मदतीचा हात पुढे केला.<br />
इ.स. १८९६-९७ सालांदरम्यान पुणे व परिसरात प्लेगच्या साथीने धुमाकूळ घातला. हा जीवघेणा आजार अनेकांचे जीव घेऊ लागला. हा रोग संसर्गजन्य आहे हे कळल्यावर ब्रिटिश शासनाने जबरदस्तीने संभाव्य रुग्णांना वेगळे काढून स्थानांतरित करण्याचा खबरदारीचा उपाय योजला. यातून उद्भवणारे हाल ओळखून सावित्रीबाईंनी प्लेगपीडितांसाठी पुण्याजवळ वसलेल्या ससाणे यांच्या माळावर दवाखाना सुरू केला. त्या रोग्यांना व त्यांच्या कुटुंबीयांना आधार देऊ लागल्या. प्लेगच्या रोग्यांची सेवा करताना सावित्रीबाईंनाही प्लेग झाला. त्यातून मार्च १०, इ.स. १८९७ रोजी त्यांचे निधन झाले.सावित्रीबाईनी जोतिबांच्या सर्व कार्यात हिरीरीने भाग घेतला स्त्रियांनी शिकावे हे त्यांचे ब्रीद वाक्य होते. अनाथांना आश्रय मिळवा हेही त्याचे कार्यक्षेत्र होते. सामजिक कार्यात त्यांचा पुढाकार असे. त्यामुळेच १८७६–७७च्या दुष्काळात त्यांनी खूप कष्ट केले . पुढे १८९७ मध्ये प्लेगची भयंकर साथ आली असताना त्यांनी आपल्या स्वतः च्या प्रकृतीचीही पर्वा न करता प्लेगची लागण झालेल्यांसाठी काम केले . दुर्दैवाने त्या स्वतःच प्लेगच्या भीषण रोगाच्या बळी ठरल्या.
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
</div>
</div>
</div>

सावित्रीबाई फुले

सावित्रीबाई फुले सावित्रीबाईंच्या आईचे नाव लक्ष्मीबाई तर गावचे पाटील असणार्‍या वडिलांचे नाव खंडोजी नेवसे पाटील. इ.स. १८४० साली जोतिराव ...

Welcome to Educators

श्री. अरुण सेवलकर

काही महत्वाचे.....

प्रेरणा

Massage

मकरसंक्रांत

राजमाता जिजाऊ

स्वामी विवेकानंद

Tax Calculator

सावित्रीबाई फुले